top of page

The Absent God in the Works of William Wordsworth w formie opublikowanej przez Routledge stanowi niezależną monografię, która jednocześnie wchodzi w dialog z tomem pt. The Presence of God in the Works of William Wordsworth, opublikowanym równolegle. Książki przedstawiają dwa różne spojrzenia na dyskurs religijny w twórczości William Wordswortha - i są jak dwie części sonetu: oktawa i sestet. Ich publikacja w 2020 roku zbiega się w czasie z ważnym jubileuszem, tj. 250-tą rocznicą urodzin poety. Rok 2020 jest również okrągłą - 200-ną - rocznicą wydania prawdopodobnie najpiękniejszego tomiku sonetów Wordswortha (pt. The River Duddon) oraz 170-tą rocznicą pośmiertnego wydania poematu The Prelude: arcydzieła autobiograficznego zbudowanego z czternastu Ksiąg, z widocznym podziałem na „oktawę” (Księgi I-VIII) i „sestet” (Księgi IX-XIV).

The Absent God in the Works of William Wordsworth buduje tezy i snuje swoją narrację w oparciu o bezprecedensowo szerokie spektrum utworów poety. Jest to wspólny mianownik tej monografii i opublikowanej równolegle książki The Presence of God in the Works of William Wordsworth. Istotnym aspektem refleksji zawartej w The Absent God. . . jest również fakt, że książka przedstawia Wordswortha nie jako artystę działającego w izolacji od współczesnych mu twórców, lecz umieszcza go pomiędzy Williamem Blakiem z jednej strony, a Johnem Keatsem z drugiej. Podobnie jak wiele innych studiów dotyczących twórczości Wordswortha, książka poświęca też bardzo dużo uwagi relacji poety z S.T. Coleridgem (oraz związkom zachodzącym między ich utworami). Dodatkowo, ze względu na fakt, że książka zajmuje się zarówno wczesną (i bardzo wczesną) twórczością autora, jak i jego późnymi i bardzo późnymi utworami, pokazany w niej Wordsworth nie jest po prostu poetą romantycznym. Jest on twórcą wychowanym na oświeceniowych kupletach Alexandra Pope’a, regularnie odnoszącym się do konserwatywnego słownika Samuela Johnsona (A Dictionary of the English Language), poetą, który żył i tworzył współcześnie z Blakiem i Keatsem, i który przeżył ich obu o kilka dekad, kontynuując pracę literacką w epoce wiktoriańskiej.

The Absent God. . . jest biograficzną opowieścią o kształtowaniu się postawy religijnej Williama Wordswortha i o duchowych konsekwencjach jego filozoficznych i ideologicznych wyborów. Równocześnie, monografia ta stanowi refleksję na temat cech dyskursu religijnego poety przedstawionych w The Presence of God in the Works of William Wordsworth. Książka jest, innymi słowy, dopowiedzeniem - „sestetem” następującym po „oktawie”: dopełnieniem „sonetu.”

Z poświęconej tematyce OBECNOŚCI „oktawy” wyłania się obraz poety (i człowieka), który odmawia angażowania się w temat wiary religijnej w sposób zdecydowany i kategoryczny, ponieważ nie jest on pewien terytorium, po którym się porusza. Podejmuje nieustanne wysiłki, aby nadać religii i Bogu OBECNOŚĆ - za pomocą aluzji, dygresji czy kończenia utworów przy pomocy religijnych motywów - ale jednocześnie wzbrania się przed szerszym i głębszym wejściem w ten temat. „Sestet,” biorąc pod uwagę te omówione w „oktawie” formy obecności wiary religijnej (oraz jakość dyskursu religijnego) w poezji Wordswortha, daje możliwą odpowiedź na pytanie dlaczego Wordsworth - poeta dzieciństwa, prostego, wiejskiego życia, narodowej niezależności, swobód i wolności, itp., a jednocześnie (statystycznie) przede wszystkim poeta Boga - jest tak ostrożny w swoim zaangażowaniu w ten temat. The Absent God. . . dowodzi, że poczucie dezorientacji, które widoczne jest w poezji Wordswortha, i niepewność, z jaką poeta wchodzi na terytorium zajęte przez wiarę/religię, a także brak swobody poruszania się po tym terytorium, wywodzą się z faktu, że Bóg, którego Wordsworth próbuje uchwycić i umieścić w swoich wierszach, stale mu umyka. Bóg w poezji Wordswortha jest zawsze NIEOBECNY, niezależnie od perspektywy (Teraźniejszości, Przeszłości czy Przyszłości), z której odautorskie „ja” stara się do Niego podejść. Wordsworth jest pierwszym ważnym poetą angielskim, w którego twórczości odbił się ten problem. Jest też jednocześnie prawdopodobnie ostatnim ważnym poetą angielskim, który desperacko stara się walczyć z kryzysem wiary, zarówno własnym, jak i całej jego epoki, poprzez ciągłą reprezentację tego, co Nieobecne.

Podejmując tematykę duchowości w twórczości czołowego angielskiego Romantyka, monografia The Absent God in the Works of William Wordsworth ma jednocześnie szersze aspiracje i bardziej rezonującą wymowę. Pisana w latach, które, zwłaszcza w dyskursie socjologicznym i politologicznym, nazywane są „momentem post-sekularnym”, książka zwraca uwagę na Williama Wordswortha jako na postać o bardzo dużym znaczeniu dla określenia pozycji wiary i religii w kulturze Zachodu w ostatnich trzech wiekach.

I jeszcze słowo o metodzie, którą nazywam „post-dekonstrukcyjnym humanistycznym konstruktywizmem”. Z jednej strony, The Absent God. . . jest post-dekonstrukcyjnym tekstem konstruktywistycznym ze względu na podjęty w tej książce wysiłek, aby z Wordsworthowskich aporii skonstruować zdyscyplinowaną i rygorystyczną formę - tj. „sestet,” który stanowi dopowiedzenie „oktawy” i zamyka/dopełnia „sonet.” Częściowo jest to hołd dla jednego z najpłodniejszych mistrzów tego gatunku poezji w historii. Jednak nieporównanie istotniejsze jest to, że tak pomyślana struktura monografii pozwala wydobyć na wierzch i uwypuklić rosnące napięcia między OBECNOŚCIĄ/OBECNOŚCIAMI omawianymi w „oktawie” i NIEOBECNOŚCIĄ/NIEOBECNOŚCIAMI będącymi przedmiotem refleksji w „sestecie.” Z drugiej strony, The Absent God. . . jest pracą post-dekonstrukcyjnie humanistyczną ze względu na fakt, że oddaje ona język w ręce użytkownika - tj. Autora, łącząc analizę czysto tekstualną (w wielu miejscach opartą wręcz na danych statystycznych) z refleksją biograficzną. Książka ta spogląda więc od strony tekstu w kierunku kontekstu - dołączając w ten sposób do głównego nurtu badań literackich nad twórczością Wordswortha, które (poza dość rzadkimi czysto tekstualnymi podejściami) odmawiają uśmiercenia Autora, czytając Tekst jako Dzieło, i oglądając się wstecz w stronę przeszłości (co było ulubioną postawą samego Wordswortha). Dla przeprowadzonego w książce wywodu ogromne znaczenie ma fakt, że Wordsworth miał pełną świadomość luk, które widoczne są w jego dziele. Przyznał się do nich publicznie, pisząc w wielokrotnie przedrukowywanej (i nigdy niepoddanej rewizji) Przedmowie do utworu The Excursion, że „nie jest intencją Autora, aby ogłaszać system”. Monografię zamyka obraz pustej przestrzeni, nieistniejącego „gotyckiego kościoła” (którego budowlę Wordsworth zapowiadał w ww. Przedmowie) - i dla przeprowadzonego w książce wywodu zasadnicze znaczenie ma nie tylko fakt, że poeta nie zdołał wznieść świątyni, nad którą trudził się przez większość swego życia, lecz również fakt, że był on boleśnie świadomy tej obecnej w jego dorobku nieobecności.

bottom of page